Sosyal hayatın vazgeçilmez
bir unsuru olan dine dair işlerin yürütülmesi için kurumsal bir hüviyete her
hâlükârda ihtiyaç bulunduğu açıktır. Ülkelerde din hizmetlerinin sunumu her
ülkenin kendi gelenek ve kültüründen gelen özelliklere göre şekillenmektedir.
Türkiye’de din hizmetleri geçmişten günümüze hep bir kamu hizmeti olarak görüle
gelmiştir. Osmanlı devleti çoğunluğun dini olan İslam dini ile ilgili işleri
olduğu gibi azınlıkların dini işlerini de kamu hizmeti anlayışı içerisinde
idare etmiştir.
Osmanlı devletinde İslam
dinine dair işler ve Müslümanlara sunulacak din hizmetleri, bir devlet
görevlisi olan Şeyhülislam tarafından idare edilmiştir. Şeyhülislamlık,
İmparatorluğun son iki asrına gelinceye kadar vakıflar ve din hizmetlerinin
yanında adliye ve eğitim hizmetlerini de yürütmüştür. Tanzimat’tan sonra,
adliye ve maarif nezaretlerinin kurulmasıyla birlikte Şeyhülislamlığın yetki
alanı sadece dini konularla sınırlı hale gelmiştir. Ömürleri boyunca bu hizmeti
sürdürmek üzere atanan Şeyhülislamların devlet erkânı arasındaki konumunda
zaman içerisinde değişimler olmuş; daimi olarak Divan (Bakanlar Kurulu) üyesi
kabul edildikleri zamanlar olduğu gibi, gerektiğinde Divana katıldıkları
zamanlar da olmuştur. Son dönemlerde kabine sistemine geçildikten sonra
Şeyhülislam, Şer’iye ve Evkaf Nazırı adıyla kabine üyesi sayılmış ve görev
süresi, üyesi olduğu hükümetin ömrüne bağlı hale gelmiştir.
Cumhuriyetin ilanından
önce, kurtuluş savaşı ve yeni bir devletin kurulması gibi son derece olağanüstü
hallerin yaşandığı bir zaman diliminde kurulan TBMM Hükümeti döneminde de din
hizmetleri ihmal edilmemiş, 3 Mayıs 1920 tarihinde oluşturulan hükümette,
Osmanlı dönemindeki Şeyhülislamlık ve Evkaf Nezaretinin hizmetlerini deruhte
etmek üzere Şer’iye ve Evkaf Vekâleti adı altında bir bakanlık yer almış ve 3
Mart 1924’te Diyanet İşleri Başkanlığı kuruluncaya kadar ülkede din
hizmetlerini yürütmüştür. Din hizmetlerinin politikanın dışında ve üstünde
tutulması gerektiği düşüncesinden hareketle kaldırılan bu bakanlık, Osmanlı
devletindeki Şeyhülislamlık ile Türkiye Cumhuriyetindeki Diyanet İşleri
Başkanlığı arasında köprü vazifesi görmüştür.
DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI
Adres: Üniversiteler Mah.
Dumlupınar Bul. No : 147/A 06800 Çankaya/Ankara
Telefon: 0 312 295 70 00